Tuyển chọn giáo sư cho một đại học chất lượng cao
TS NGUYỄN MINH THỌ (GS hóa, Đại học Leuven, Bỉ)[.......]
Trong bài này, tôi xin đóng góp vài ý kiến về điểm cuối, liên quan đến nhân lực. Trong việc xây dựng một ĐHCLC, quyết tâm và tiền... là những điều kiện cần, song có được nhân lực thích ứng mới là điều kiện đủ. Hẳn ai cũng đồng ý rằng thu hút và chọn lựa được người tài, ngay từ giai đoạn đầu, là chìa khóa cho sự thành công.
Nhân sự ở đây trải ra từ hội đồng quản trị, viện trưởng, các viện phó, ban giám hiệu, các khoa trưởng, các chủ nhiệm bộ môn, hội đồng giáo sư, giảng viên, chuyên viên, kỹ thuật viên, hành chính, quản lý... Trong guồng máy này, vai trò của giáo sư, giảng viên, đặc biệt các giáo sư đầu ngành, là quan trọng hàng đầu. Thật vậy, danh tiếng và uy tín của một ĐH tùy thuộc vào tính chất của hội đồng giáo sư của trường. Câu nói “ĐH A giỏi lắm” thường hàm ý “ĐH A có nhiều giáo sư giỏi”!
Hiện nay, việc chọn lựa giảng viên trong các trường ĐH lớn, công lập VN thường theo một “chu trình đóng kín”.
Việc thành lập một ĐHCLC hoàn toàn mới chính là một cơ may để thiết lập một cách chọn nhân sự mở, khách quan hơn và công bằng hơn, để có thể thu hút được nhiều giáo sư, giảng viên tài giỏi. Việc này cũng góp phần thay đổi quan niệm về chức vụ giáo sư và thể hiện quyền tự chủ của một ĐH.
Thật ra, thể thức tuyển chọn một giáo sư ở phần lớn các ĐH Tây Âu, Mỹ, Úc... hiện nay không có gì mới; đó là một qui trình được hiện đại hóa của việc “treo bảng cầu hiền” ngày trước. Mỗi khi cần tuyển một giáo sư, ở mọi cấp bậc (ba hay bốn bậc), dù tạm thời (tenure-track) hay thực thụ (tenured), cho bất cứ bộ môn nào, ĐH sẽ gửi thông báo đi nhiều nơi, đăng nhiều tháng không chỉ trên trang web của trường, các tạp chí khoa học, mà còn trên các báo đại chúng địa phương.
Thông báo kêu gọi ứng viên này ghi rõ:
- yêu cầu công việc,
- trách nhiệm của chức vụ,
- điều kiện làm việc và tiền lương.
Tùy theo cấp bậc, hội đồng tuyển chọn (HĐTC) có thể bao gồm một vài người của khoa khác hay ĐH khác.
Thảo luận của HĐTC dựa trên các điểm sau:
- lý lịch nghề nghiệp và khoa học của các ứng viên;
- các thư tiến cử (recommendation letters) của đồng nghiệp ở các ĐH khác, trong và ngoài nước;
ở giai đoạn cuối, kết quả các cuộc phỏng vấn hay tiếp xúc trực tiếp; và tìm người có năng lực nhất cho công việc...
Quyết định cuối cùng của hội đồng quản trị cơ bản dựa trên đề nghị của HĐTC. Nơi nào HĐTC làm việc nghiêm túc, xác suất nơi đó chọn được người giỏi lớn hơn. Các cơ quan, hãng, xí nghiệp, công ty... cũng thường tuyển nhân viên theo một qui trình tương tự.
Thế nhưng, các lợi ích hiển nhiên trên dường như vẫn chưa được chấp nhận trong các ĐH VN! Thiết nghĩ, để tập hợp được nhân tài đến từ nhiều nguồn, nhiều miền đất nước, ĐHCLC tương lai của VN khó có thể không tiến hành việc tuyển chọn nhân sự theo qui trình trên. Thêm vào đó, chế độ tiền lương phải phù hợp. Vì giáo dục ĐH là giáo dục dựa trên nghiên cứu, nên ứng viên phải có trình độ tiến sĩ và có thời gian nghiên cứu sau tiến sĩ. Để có sự tham gia của người VN ở nước ngoài, các điều kiện ứng viên cần được mở rộng (như vấn đề quốc tịch, ngôn ngữ...).
Cuối cùng, xin kết thúc bài này bằng ghi lại một vài tập quán và kinh nghiệm ở các nước. Ở Đức, chỉ có một tỉ lệ rất nhỏ giáo sư đi suốt chặng đường từ C1 - C4 trong cùng một trường ĐH. Thường thì các giáo sư chính (C4 professor) của một ĐH đến từ một ĐH khác. Ở Mỹ, việc một giáo sư “bay” từ một ĐH nhỏ đến một ĐH lớn, hay đổi ĐH với một bậc cao hơn (thường có bốn bậc: assistant professor, associate professor, full professor, named chair) là một việc hết sức bình thường. Điều này cho phép sự luân lưu của nhân lực, tăng tính năng động, cạnh tranh của các giáo sư còn trẻ. Thật khó tưởng tượng một PGS trẻ, xuất sắc ở ĐH Cần Thơ sẽ được bổ nhiệm GS ở một ĐH Hà Nội! Đó là điều đáng tiếc!
Các kinh nghiệm xây dựng cái mới ở Đài Loan (ĐL) cũng đáng cho chúng ta để ý. Cách đây khoảng 12 năm, Chính phủ ĐL mời ông Yuan T. Lee, một người Mỹ gốc ĐL, một trong ba người được giải Nobel hóa học năm 1986, lúc đó đang là GS tại ĐH California, Berkeley (Mỹ), về ĐL làm chủ tịch Viện Hàn lâm Trung Hoa, với sứ mệnh là chấn chỉnh và phát triển nền nghiên cứu khoa học của ĐL. Viện này có từ lâu, dù đang già cỗi, xơ cứng, không còn tác dụng, song lại chủ quản một mạng lưới rộng các trung tâm nghiên cứu khoa học chính xác và xã hội. Khi bắt tay vào việc cải tổ viện này, ông Lee được nhiều thuận lợi là Chính phủ ĐL đầu tư lớn và cho ông được toàn quyền quyết định (trong khuôn khổ luật pháp).
Ông quyết liệt thay đổi nhân sự, sửa đổi điều lệ, qui chế... (như không ai được làm viện trưởng, trưởng khoa... quá 10 năm, và điều này áp dụng cho cả ông; đây là một điều rất khó nuốt cho các vị chức sắc, trưởng lão... trong xã hội này!). Với uy tín khoa học, tầm nhìn và tác phong làm việc của mình, ông Lee đã chiêu mộ được rất nhiều nhà khoa học giỏi, không chỉ người Hoa đang làm việc ở nước ngoài (dù trước đây ra đi từ ĐL hay Trung Quốc) mà còn người từ các dân tộc khác.
Tiêu chuẩn chính của ông để mời về là khả năng.
Chỉ sau 5-6 năm, ông đã vực lên được một số trung tâm với các chương trình và kết quả nghiên cứu khoa học ngang tầm Âu, Mỹ hay Nhật (2).
Tôi có dịp thăm và hợp tác với vài đồng nghiệp ở Viện Khoa học nguyên tử và phân tử (IAMS) tại Đài Bắc. Có thể nói rằng chỉ sau một thập niên hoạt động, IAMS đã trở thành một trung tâm nghiên cứu chất lượng cao trong nhiều ngành hóa cơ bản. Điều này cho thấy điều đơn giản là nếu không chọn đúng những người đầu đàn và không có chương trình hành động đúng hướng, thì dù có bỏ tiền ra nhiều đến đâu cũng khó thành công. Trong vài năm gần đây, nhiều trường ĐH ĐL liên tục “xây tổ” cho các nhà khoa học gốc Hoa ở nước ngoài về làm những con chim đầu đàn trong những lĩnh vực khoa học mới, đang phát triển (3)...
Tóm lại, trong giáo dục ĐH và nghiên cứu khoa học, đặc biệt ở một ĐHCLC mang tầm vóc chiến lược cho sự phát triển của đất nước, yếu tố chính là chất xám, là con người. Điều này thật đơn giản, ai cũng đồng ý được, tuy nhiên không dễ thực hiện nếu không có bản lĩnh và sự sáng suốt biết dùng người!
(1) Xem “Kiến nghị về chấn hưng giáo dục” của Hoàng Tụy và đồng nghiệp (trên trang web www.vietnamnet.vn , 9-11-2004), đề tài thảo luận tại “Bàn tròn giáo dục” trong hội thảo hè 2005 Đà Nẵng do một số trí thức VN ở nước ngoài tổ chức.
(2) Năm 2000, ông Yuan T. Lee được mời làm thủ tướng ĐL nhưng ông đã từ chối. Hiện ông là một cố vấn tin cậy của tổng thống ĐL và Chính phủ Trung Quốc cũng thường tham khảo ý kiến ông.
(3) Một người bạn đồng nghiệp của tôi vừa rời Trường ĐH Emory tại Atlanta, Mỹ để về ĐH Chiao Tung ở Hsinchu (Đài Loan) làm giám đốc một trung tâm đa ngành khoa học phân tử.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------Chủ Nhật, 18/01/2009, 06:21 (GMT+7)
Chuyện tuyển dụng giáo viên đại học ở Mỹ
HỒNG VÂN
(West Virginia, Hoa Kỳ)
Mùa thu năm học 2008, khoa báo chí thông báo tuyển dụng một giáo viên dạy ngành PR (quan hệ công chúng), bộ phận thư ký bắt đầu nhận hồ sơ ứng viên từ khắp các tiểu bang trong nước, thậm chí từ Kuwait và một số nước châu Âu.
Sau khi tổng hợp, có 320 hồ sơ, trong đó có một ứng viên Việt Nam gửi đến ứng thí. Tôi được giáo sư giao nhiệm vụ gửi thư và email thông báo đến từng người.
Các ứng viên sẽ sắp xếp thời gian đến thăm trường, thuyết trình về một vấn đề chuyên môn mình quan tâm trước các giáo viên, sinh viên, nghiên cứu sinh và trả lời các câu hỏi.
Người giáo viên tương lai đó sẽ thể hiện hết bản lĩnh của mình: sự lưu loát trong trình bày, thân thiện với khán giả trong và sau buổi nói chuyện. Nhiều giáo viên và sinh viên đã nán lại rất lâu đặt câu hỏi, bày tỏ sự quan tâm của mình với những bài thuyết trình họ quan tâm.
Chỉ tuyển một người, nhưng trường đã làm việc thật vất vả để có người tốt nhất - vì họ biết người này sẽ mang lại lợi ích cho sinh viên và uy tín cho nhà trường. Có lẽ vì thế nên giáo sư không về hưu, nhiều người 76 tuổi, đau ốm nhưng vẫn chống gậy đến trường giảng dạy. Một ngày còn đi dạy là một ngày họ còn đúng giờ, ân cần và luôn là người cuối cùng ra khỏi lớp. Hằng năm, sinh viên có bình bầu giáo viên của năm để vinh danh những người thầy tận tụy. Giáo sư của tôi đã nhận danh hiệu này cách đây năm năm lúc 71 tuổi.
Tuyển dụng giảng viên đại học ở ta tuy không phải thi công chức nhưng vẫn nặng nề “xin cho” do phụ thuộc vào phòng tổ chức nhân sự hay phòng tổ chức hành chính. Số sinh viên đại học được tuyển dụng nhiều hơn số thạc sĩ và tiến sĩ. Dùng sinh viên để dạy lại sinh viên, giống như vừa chạy vừa mặc quần áo, là một thiệt thòi kép cho uy tín nhà trường, người dạy và nhất là sinh viên.
-----------------------------------------------------------------------------------------------
2 bài viết trên mô tả sơ lược cách thức tuyển giảng viên ĐH ở Mỹ, tuy mỗi quốc gia, mỗi trường có cách thức tuyển khác nhau nhưng tựu chung vẫn cần "Tài" & "Tâm"
Sau đây chúng ta sẽ xem qua tờ thông báo tuyển giảng viên của trường ĐH KHXHNV TPHCM (thuộc ĐHQG)
st1\:*{behavior:url(#ieooui) }
PHÂN TÍCH (chủ quan)
I. ĐỐI TƯỢNG VÀ ĐIỀU KIỆN XÉT TUYỂN, DỰ THI
Điều kiện xét tuyển
Có bằng tiến sỹ trở lên 
Chứng chỉ Lý luận giảng dạy đại học;
Chứng chỉ Triết học sau đại học;
Chứng chỉ ngoại ngữ trình độ B 
Chứng chỉ Tin học trình độ A.
Điều kiện dự thi
2.1. Đối với cán bộ đang hợp đồng giảng dạy tại Trường
Tốt nghiệp đại học chính quy loại khá trở lên và có bằng thạc sỹ loại khá do các Trường đại học có uy tín trong và ngoài nước cấp, có tuổi đời dưới 35 tuổi 
2.2. Đối với thí sinh dự thi: Phải có bằng thạc sỹ và bằng cử nhân loại khá trở lên do các trường đại học có uy tín của Việt Nam và nước ngoài đào tạo và cấp bằng.
--> Mâu thuẫn với quy định ở trên là phải có bằng tiến sĩ trở lên???
Các thí sinh dự thi ngạch giảng viên: Phải có đủ các chứng chỉ về tiêu chuẩn nghiệp vụ ngạch giảng viên, gồm:
Chứng chỉ Lý luận giảng dạy đại học;
Chứng chỉ Triết học sau đại học;--> những người chỉ nộp bằng cử nhân thì làm sau có chứng chỉ này???
Chứng chỉ ngoại ngữ trình độ B (nếu là cán bộ giảng dạy các môn ngoại ngữ thì phải có chứng chỉ B ngoại ngữ thứ hai);
Chứng chỉ Tin học trình độ A.
II. NỘI DUNG XÉT TUYỂN
1. Thí sinh chuẩn bị trước bài giảng 45 phút, in thành 03 bản nộp Ban giám khảo trước khi tiến hành thi giảng, Ban giám khảo chỉ định thí sinh giảng 01 phần trong bài giảng đã nộp.
2. Thí sinh viết một bài thu hoạch có nội dung là những hiểu biết về cơ cấu, nhiệm vụ, mục tiêu phát triển của Trường và của Đại học Quốc gia Tp.Hồ Chí Minh.
III. NỘI DUNG THI TUYỂN
Môn thi viết (có danh mục nội dung kèm theo): thời gian 120 phút;
Môn Ngoại ngữ: Thi viết, trình độ B, thời gian 60 phút (thí sinh đăng ký một trong 05 ngoại ngữ quy định là: Anh, Pháp, Nga, Đức, Trung);
Môn Tin học: Trình độ tin học văn phòng, thời gian 45 phút; thi trực tiếp trên máy tính;
Thi thuyết giảng: Thí sinh chuẩn bị trước bài giảng 45 phút, in thành 03 bản nộp Ban giám khảo trước khi tiến hành thi giảng; Ban giám khảo chỉ định thí sinh giảng 01 phần trong bài giảng đã nộp.
Các cán bộ có tên trong danh sách đủ điều kiện dự thi tuyển nộp lệ phí thi: 400.000đ, xét tuyển nộp lệ phí: 200.000đ tại Phòng Kế hoạch - Tài chính.
Nhận xét chung: mới đọc sơ qua đã thấy các quy định của thông báo tuyển sinh mâu thuẫn vài điểm, hơn nữa lúc thì đòi hỏi trình độ quá cao (tiến sĩ trở lên)
lúc thì đưa yêu cầu quá thấp (ngoại ngữ B, Tin học A).(yêu cầu trùng lặp dài dòng) 
Cấu trúc chương trình thi khép kín, không đảm bảo việc tuyển chọn được người giỏi. Với lại không hề đưa ra mức lương như các doanh nghiệp tuyển ứng viên. Việc hạn chế tuổi của ứng viên thì khó hiểu? Gừng càng già càng cay, hiện nay vẫn có các giáo sư trên 60, 70 tuổi vẫn được thỉnh giảng, chứng tỏ năng lực trí tuệ thì tại sao không cho những người đó ứng cử???Nhìn chung đa số những người cắn răng ở lại trường thường ôm giấc mộng là lấy học bổng du học, sau đó ra nước ngoài làm việc (chảy máu chất xám)
Có rất nhiều trường hợp xin vào biên chế nhà nước để được cấp tiền cho đi học, sau khi học lên thạc sĩ, tiến sĩ thì vỗ cánh bay đến nơi có tiền lương cao hơn. Vì vậy việc NN đầu tư trở nên cực kỳ lãng phí và khiến cho tình trạng người giỏi bỏ đi càng nhiều do lương thấp, môi trường làm việc ô nhiễm ...
Chuyện dài nhiều tập... giá như có thể quét sạch và xây lại
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét